Resultaten
Update 2022:
De eerste regionale studie naar de incidentie en prevalentie van PICS toonde aan dat de meerderheid van patiënten, 59%, klachten rapporteerden die passen bij het post-traumatische stress syndroom en bij het hebben van een depressie. Tevens ervaarden patiënten een slechte kwaliteit van leven en hadden behoefte aan aanvullende informatie na hun IC ontslag. Hierbij hadden zij voorkeur (70%) voor aanvullende informatie middels een film/VR interventie in plaats van de standaard geaccepteerde papieren brochures. Aanvullende informatie kan worden gevonden in het artikel in Journal of Intensive Care (impact factor: 7.52) (1).
Om antwoord te geven op onze eerste vraag hebben we middels een vragenlijst onderzoek huisartsen in de regio benaderd, uitgaande van het adherentiegebied van onze samenwerkende ziekenhuizen. Uiteindelijk hebben we 276 huisartsen praktijken geïncludeerd. 1 huisarts per praktijk heeft de vragenlijst ingevuld als vertegenwoordiger van de praktijk. De belangrijkste bevindingen waren dat 57% van de huisartsen onbekend is met de PICS terminologie en, na uitleg over het syndroom in de vragenlijst, hier wel meer over wil weten door middel van onderwijs (86%). Slechts 14% van de huisartsen was op de hoogte van het feit dat elk regionaal ziekenhuis een post IC polikliniek heeft. Omdat de meerderheid van de huisartsen beter betrokken wil worden in de nazorg van IC patiënten stellen we momenteel een verbeterplan op hoe we huisartsen beter kunnen informeren over de regionale IC (na)zorg en hoe wij ze hier beter bij kunnen betrekken (2, 3). De resultaten van deze studie zijn in letter-vorm gepubliceerd in Intensive Care Medicine (impact factor: 41.8) (3).
Omdat patiënten aangeven dat zij opnieuw willen ervaren wat ze op de IC hebben meegemaakt, om het een plek te geven, willen zij herbeleven, maar dan met betere uitleg (1). Omdat we patiënten uniforme uitleg willen geven, op een veilige manier, hebben we een Intensive Care Unieke Virtual Reality (ICU-VR) interventie ontwikkeld. Het is praktisch niet mogelijk om met elke patiënt langs de IC te gaan. In deze VR module zien patiënten de IC specifieke omgeving waar zij hebben gelegen en krijgen zij alleen die informatie die voor hen relevant is. De module is dus patiënt- en behandelingspecifiek als ook ziekenhuis specifiek.
In een gezonde vrijwilliger studie hebben we bewezen dat deze module veilig is en niet leidt tot meer bijwerkingen. We hebben hierbij de VR module vergeleken met 2D (de gouden standaard). Het artikel over deze gezonde vrijwilligersstudie is gepubliceerd in Critical Care Explorations (4, 5).
In een volgende gerandomiseerde pilot studie in het Erasmus MC en Franciscus Gasthuis hebben we patiënten gerandomiseerd tussen VR versus standaard therapie (controle). Dit waren patiënten die op de IC waren behandeld voor een sepsis (bloedvergiftiging). Hierbij ervaarden patiënten die VR module ontvingen minder klachten van PTSS en depressie in combinatie met een betere mentale kwaliteit van leven in vergelijking met de controlegroep. Verder kwam naar voren dat patiënten bereid waren te starten met VR na een mediaan van 10 dagen en dat patiënten behoefte hadden aan 1 tot 3 VR sessies. Ook in deze groep patiënten is de VR module veilig getest. Het artikel over deze pilot studie is gepubliceerd in Critical Care Explorations (6, 7).
Uit een studie van een andere groep werd duidelijk dat patiënten die langer dan 24 uur mechanische beademing ontvingen op de IC en/of werden behandeld voor een sepsis een grotere kans hebben op het oplopen van PICS (8, 9). Hiermee lijkt doelstelling 2/3 beantwoord. Echter op dat moment ontbrak het nog steeds aan goede uniforme en effectieve nazorg (10) en aan kennis hierover bij COVID-19 patiënten. Een observationele studie, gepubliceerd in Critical Care Explorations, toonde aan dat COVID-19 IC patiënten over het algemeen minder psychische klachten ervaarden dan IC patiënten voor de COVID-19 pandemie en daarmee dus ook een mindere risicogroep zijn (11). Tevens bleek uit een studie, gepubliceerd in PLoS One (impact factor: 3.8), dat er geen verschil is in de incidentie van psychische klachten bij patiënten die tijdens de COVID-19 pandemie zijn opgenomen met COVID-19 versus patiënten die zijn opgenomen in het ziekenhuis zonder COVID-19 (12).
Aanvullend hebben we gedurende de COVID-19 pandemie onderzocht of we de stap van pilot naar implementatie kunnen realiseren. Met een COVID-19 specifieke VR module hebben we daarom besloten eerst een deelvraag te onderzoeken: kan ICU-VR effectief ingezet worden tijdens bestaande nazorg in de vorm van een nazorgpolikliniek bij drie maanden na IC ontslag (13). In deze multicenterstudie (Erasmus MC, Franciscus Gasthuis & Vlietland, Ikazia Ziekenhuis en Maasstad Ziekenhuis) werden patiënten wederom gerandomiseerd tussen een VR (interventie) en controlegroep (geen VR). De belangrijkste bevinding was dat het goed mogelijk is om de VR module te implementeren op de nazorgpoli in de regio Rijnmond. Hiermee ontvangt iedereen uniforme en patiënt-/ziekenhuisspecifieke informatie. Tevens bleek dat patiënten in de interventiegroep tevredener waren over de ontvangen nazorg, hadden zij het idee dat deze hielp met het herstel, begrip en verwerken van klachten en zouden de interventie aanraden aan andere patienten. Het artikel is gepubliceerd in Journal of Medical Internet Research (impact factor: 7.1) (11).
Kortom ICU-VR is veilig, biedt de mogelijkheid om regionale nazorg te verzorgen op een uniforme en toch ziekenhuisspecifieke manier en kan worden geïmplementeerd op de nazorgpoli in de regio. Echter het effect van de interventie is slechts in een pilotstudie bewezen. Daarom zijn we momenteel bezig om het effect van deze interventie te onderzoeken in een driearmige gerandomiseerde studie die uitgevoerd wordt in alle regionale ziekenhuizen maar ook daarbuiten, namelijk Erasmus MC, Franciscus Gasthuis & Vlietland, Ikazia Ziekenhuis, Maasstad Ziekenhuis, Albert Schweitzer ziekenhuis, IJsselland Ziekenhuis, Haaglanden MC, Groene Hart Ziekenhuis en het Van Weel-Bethesda Ziekenhuis. Zelfs één Belgisch ziekenhuis (Erasmus Universitair Medisch Centrum, Brussel) participeert. In deze studie wordt eveneens bepaald of ICU- VR het best ingezet kan worden vroeg na IC ontslag, nog in het ziekenhuis, of tijdens een bezoek aan een nazorgpolikliniek bij 3 maanden na IC ontslag. Parallel hieraan voert iedereen dezelfde vragenlijsten op om de psychische schade te inventariseren, zien we zoveel mogelijk dezelfde patiënten (iedereen na 24 uur mechanische ventilatie) en voert men zoveel mogelijk op dezelfde manier de zorg op de nazorgpoli uit. Hiermee is doel 4 van dit project behaald. Het wachten is nog wel op afronding van de RCT om definitief te kunnen vaststellen of de VR interventie wel een definitief effect heeft op de psychische klachten. Het protocol van deze studie is gepubliceerd in BMJ Open (impact factor: 3.0) (14).
Om ervoor te zorgen dat iedereen zoveel mogelijk op dezelfde manier de VR interventie ontwikkelt, onderzoekt en implementeert zijn we momenteel ook bezig met het opstellen van een VR guideline.
Tevens hebben we gemerkt, gedurende alle studies, dat het niet alleen COVID- 19 patiënten zijn die psychische klachten ervaren, maar ook familieleden van IC patiënten (PICS-Family). We hebben daarom de VR interventie ontwikkeld voor familieleden. In een gerandomiseerde studie hebben we onderzocht of ICU-VR (interventiegroep) familieleden beter kon informeren over de IC behandeling van hun naaste en daartoe ook zou leiden tot een afname van de psychische klachten Het protocol van deze studie is gepubliceerd in BMJ Open (impact factor: 3.0) (16). We vonden hierbij dat, alhoewel ICU-VR niet leidde tot minder psychische klachten of een verbetering in kwaliteit van leven bij familieleden, dat familieleden het krijgen van informatie door middel van ICU-VR zeer waardeerden; 90% van de familieleden zou het gebruik van ICU-VR aanraden aan andere familieleden en 82% gaf aan dat deze manier van informatievoorziening beter was dan conventionele manieren. Het artikel over deze studie zal binnenkort ingediend worden bij Intensive Care Medicine.
Wijzigingen en aanvullingen op het project en tijdspad
Gezien meerdere publicaties omtrent risicofactoren voor het PICS en de daardoor beperkte toegevoegde waarde van het uitvoeren een studie hiernaar, is dit niet verder onderzocht binnen het promotietraject.
Naast de studies beschreven in de promotieaanvraag, zijn er extra studies uitgevoerd naar de werkzaamheid van ICU-VR en het voorkomen van psychische klachten van het PICS. Daarnaast hebben wij naar aanleiding van onze studie in COVID-19 IC overlevers een extra studie opgezet naar het gebruik van ICU-VR voor familieleden van IC patiënten.
Aanvankelijk was er drie jaar gerekend voor de uitvoer van dit promotietraject. Door vertragingen ten gevolge van het uitbreken van de COVID-19 pandemie en het alsnog willen uitvoeren van een studie naar de definitieve werkzaamheid van ICU-VR is het promotietraject met 1,5 jaar verlengd.
Update 2021:
Op dit moment zijn wij bezig met de voorbereidingen van de laatste studie binnen het HORIZON-IC project, waarbij wij de definitieve werkzaamheid van ICU-VR willen aantonen. In deze studie, die 6 december van start zal gaan, zullen wij patiënten vergelijken 1) die geen ICU-VR ontvangen hebben (controle groep), 2) die ICU-VR ontvangen vroeg na IC ontslag zoals in de eerste studie, en 2) die ICU-VR ontvangen tijdens een IC nazorggesprek op drie maanden na IC ontslag. Inmiddels is METC goedkeuring voor deze studie verkregen en lopen de lokale toetsingsprocedures. In totaal zullen er 300 IC patiënten geïncludeerd worden uit acht verschillende ziekenhuizen: het Erasmus MC, het Franciscus Gasthuis & Vlietland, het Ikazia ziekenhuis, het Maasstad ziekenhuis, het IJsselland ziekenhuis, het Groene Hart Ziekenhuis, het Haaglanden Medisch Centrum en het Groene Hart Ziekenhuis. De studie zal naar verwachting tot 1 oktober 2022 lopen.
Eerder werd op 1Vandaag onder de topic Zorg en Leven een artikel gewijd aan de experimentele behandeling met de VR-bril.
Om antwoord te geven op onze eerste vraag hebben we middels een vragenlijst onderzoek huisartsen in de regio benaderd, uitgaande van het adherentiegebied van onze samenwerkende ziekenhuizen. Uiteindelijk hebben we 276 huisartsen praktijken geïncludeerd. 1 huisarts per praktijk heeft de vragenlijst ingevuld als vertegenwoordiger van de praktijk. De belangrijkste bevindingen waren dat 57% van de huisartsen onbekend is met de PICS terminologie en, na uitleg over het syndroom in de vragenlijst, hier wel meer over wil weten door middel van onderwijs (86%). Slechts 14% van de huisartsen was op de hoogte van het feit dat elk regionaal ziekenhuis een post IC polikliniek heeft. Omdat de meerderheid van de huisartsen beter betrokken wil worden in de nazorg van IC patiënten stellen we momenteel een verbeterplan op hoe we huisartsen beter kunnen informeren over de regionale IC (na)zorg en hoe wij ze hier beter bij kunnen betrekken (2, 3). De resultaten van deze studie zijn in letter-vorm gepubliceerd in Intensive Care Medicine (impact factor: 41.8) (3).
Omdat patiënten aangeven dat zij opnieuw willen ervaren wat ze op de IC hebben meegemaakt, om het een plek te geven, willen zij herbeleven, maar dan met betere uitleg (1). Omdat we patiënten uniforme uitleg willen geven, op een veilige manier, hebben we een Intensive Care Unieke Virtual Reality (ICU-VR) interventie ontwikkeld. Het is praktisch niet mogelijk om met elke patiënt langs de IC te gaan. In deze VR module zien patiënten de IC specifieke omgeving waar zij hebben gelegen en krijgen zij alleen die informatie die voor hen relevant is. De module is dus patiënt- en behandelingspecifiek als ook ziekenhuis specifiek.
In een gezonde vrijwilliger studie hebben we bewezen dat deze module veilig is en niet leidt tot meer bijwerkingen. We hebben hierbij de VR module vergeleken met 2D (de gouden standaard). Het artikel over deze gezonde vrijwilligersstudie is gepubliceerd in Critical Care Explorations (4, 5).
In een volgende gerandomiseerde pilot studie in het Erasmus MC en Franciscus Gasthuis hebben we patiënten gerandomiseerd tussen VR versus standaard therapie (controle). Dit waren patiënten die op de IC waren behandeld voor een sepsis (bloedvergiftiging). Hierbij ervaarden patiënten die VR module ontvingen minder klachten van PTSS en depressie in combinatie met een betere mentale kwaliteit van leven in vergelijking met de controlegroep. Verder kwam naar voren dat patiënten bereid waren te starten met VR na een mediaan van 10 dagen en dat patiënten behoefte hadden aan 1 tot 3 VR sessies. Ook in deze groep patiënten is de VR module veilig getest. Het artikel over deze pilot studie is gepubliceerd in Critical Care Explorations (6, 7).
Uit een studie van een andere groep werd duidelijk dat patiënten die langer dan 24 uur mechanische beademing ontvingen op de IC en/of werden behandeld voor een sepsis een grotere kans hebben op het oplopen van PICS (8, 9). Hiermee lijkt doelstelling 2/3 beantwoord. Echter op dat moment ontbrak het nog steeds aan goede uniforme en effectieve nazorg (10) en aan kennis hierover bij COVID-19 patiënten. Een observationele studie, gepubliceerd in Critical Care Explorations, toonde aan dat COVID-19 IC patiënten over het algemeen minder psychische klachten ervaarden dan IC patiënten voor de COVID-19 pandemie en daarmee dus ook een mindere risicogroep zijn (11). Tevens bleek uit een studie, gepubliceerd in PLoS One (impact factor: 3.8), dat er geen verschil is in de incidentie van psychische klachten bij patiënten die tijdens de COVID-19 pandemie zijn opgenomen met COVID-19 versus patiënten die zijn opgenomen in het ziekenhuis zonder COVID-19 (12).
Aanvullend hebben we gedurende de COVID-19 pandemie onderzocht of we de stap van pilot naar implementatie kunnen realiseren. Met een COVID-19 specifieke VR module hebben we daarom besloten eerst een deelvraag te onderzoeken: kan ICU-VR effectief ingezet worden tijdens bestaande nazorg in de vorm van een nazorgpolikliniek bij drie maanden na IC ontslag (13). In deze multicenterstudie (Erasmus MC, Franciscus Gasthuis & Vlietland, Ikazia Ziekenhuis en Maasstad Ziekenhuis) werden patiënten wederom gerandomiseerd tussen een VR (interventie) en controlegroep (geen VR). De belangrijkste bevinding was dat het goed mogelijk is om de VR module te implementeren op de nazorgpoli in de regio Rijnmond. Hiermee ontvangt iedereen uniforme en patiënt-/ziekenhuisspecifieke informatie. Tevens bleek dat patiënten in de interventiegroep tevredener waren over de ontvangen nazorg, hadden zij het idee dat deze hielp met het herstel, begrip en verwerken van klachten en zouden de interventie aanraden aan andere patienten. Het artikel is gepubliceerd in Journal of Medical Internet Research (impact factor: 7.1) (11).
Kortom ICU-VR is veilig, biedt de mogelijkheid om regionale nazorg te verzorgen op een uniforme en toch ziekenhuisspecifieke manier en kan worden geïmplementeerd op de nazorgpoli in de regio. Echter het effect van de interventie is slechts in een pilotstudie bewezen. Daarom zijn we momenteel bezig om het effect van deze interventie te onderzoeken in een driearmige gerandomiseerde studie die uitgevoerd wordt in alle regionale ziekenhuizen maar ook daarbuiten, namelijk Erasmus MC, Franciscus Gasthuis & Vlietland, Ikazia Ziekenhuis, Maasstad Ziekenhuis, Albert Schweitzer ziekenhuis, IJsselland Ziekenhuis, Haaglanden MC, Groene Hart Ziekenhuis en het Van Weel-Bethesda Ziekenhuis. Zelfs één Belgisch ziekenhuis (Erasmus Universitair Medisch Centrum, Brussel) participeert. In deze studie wordt eveneens bepaald of ICU- VR het best ingezet kan worden vroeg na IC ontslag, nog in het ziekenhuis, of tijdens een bezoek aan een nazorgpolikliniek bij 3 maanden na IC ontslag. Parallel hieraan voert iedereen dezelfde vragenlijsten op om de psychische schade te inventariseren, zien we zoveel mogelijk dezelfde patiënten (iedereen na 24 uur mechanische ventilatie) en voert men zoveel mogelijk op dezelfde manier de zorg op de nazorgpoli uit. Hiermee is doel 4 van dit project behaald. Het wachten is nog wel op afronding van de RCT om definitief te kunnen vaststellen of de VR interventie wel een definitief effect heeft op de psychische klachten. Het protocol van deze studie is gepubliceerd in BMJ Open (impact factor: 3.0) (14).
Om ervoor te zorgen dat iedereen zoveel mogelijk op dezelfde manier de VR interventie ontwikkelt, onderzoekt en implementeert zijn we momenteel ook bezig met het opstellen van een VR guideline.
Tevens hebben we gemerkt, gedurende alle studies, dat het niet alleen COVID- 19 patiënten zijn die psychische klachten ervaren, maar ook familieleden van IC patiënten (PICS-Family). We hebben daarom de VR interventie ontwikkeld voor familieleden. In een gerandomiseerde studie hebben we onderzocht of ICU-VR (interventiegroep) familieleden beter kon informeren over de IC behandeling van hun naaste en daartoe ook zou leiden tot een afname van de psychische klachten Het protocol van deze studie is gepubliceerd in BMJ Open (impact factor: 3.0) (16). We vonden hierbij dat, alhoewel ICU-VR niet leidde tot minder psychische klachten of een verbetering in kwaliteit van leven bij familieleden, dat familieleden het krijgen van informatie door middel van ICU-VR zeer waardeerden; 90% van de familieleden zou het gebruik van ICU-VR aanraden aan andere familieleden en 82% gaf aan dat deze manier van informatievoorziening beter was dan conventionele manieren. Het artikel over deze studie zal binnenkort ingediend worden bij Intensive Care Medicine.
Wijzigingen en aanvullingen op het project en tijdspad
Gezien meerdere publicaties omtrent risicofactoren voor het PICS en de daardoor beperkte toegevoegde waarde van het uitvoeren een studie hiernaar, is dit niet verder onderzocht binnen het promotietraject.
Naast de studies beschreven in de promotieaanvraag, zijn er extra studies uitgevoerd naar de werkzaamheid van ICU-VR en het voorkomen van psychische klachten van het PICS. Daarnaast hebben wij naar aanleiding van onze studie in COVID-19 IC overlevers een extra studie opgezet naar het gebruik van ICU-VR voor familieleden van IC patiënten.
Aanvankelijk was er drie jaar gerekend voor de uitvoer van dit promotietraject. Door vertragingen ten gevolge van het uitbreken van de COVID-19 pandemie en het alsnog willen uitvoeren van een studie naar de definitieve werkzaamheid van ICU-VR is het promotietraject met 1,5 jaar verlengd.
Update 2021:
Op dit moment zijn wij bezig met de voorbereidingen van de laatste studie binnen het HORIZON-IC project, waarbij wij de definitieve werkzaamheid van ICU-VR willen aantonen. In deze studie, die 6 december van start zal gaan, zullen wij patiënten vergelijken 1) die geen ICU-VR ontvangen hebben (controle groep), 2) die ICU-VR ontvangen vroeg na IC ontslag zoals in de eerste studie, en 2) die ICU-VR ontvangen tijdens een IC nazorggesprek op drie maanden na IC ontslag. Inmiddels is METC goedkeuring voor deze studie verkregen en lopen de lokale toetsingsprocedures. In totaal zullen er 300 IC patiënten geïncludeerd worden uit acht verschillende ziekenhuizen: het Erasmus MC, het Franciscus Gasthuis & Vlietland, het Ikazia ziekenhuis, het Maasstad ziekenhuis, het IJsselland ziekenhuis, het Groene Hart Ziekenhuis, het Haaglanden Medisch Centrum en het Groene Hart Ziekenhuis. De studie zal naar verwachting tot 1 oktober 2022 lopen.
Eerder werd op 1Vandaag onder de topic Zorg en Leven een artikel gewijd aan de experimentele behandeling met de VR-bril.
